گزارش سالانه سرکوب رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران در ایران؛ سال ۲۰۲۴

سال ۲۰۲۴ میلادی، سالی پر از رویدادهای چالش‌برانگیز و...

بررسی شاخص‌های آزادی مطبوعات در ۱۰۰ روز نخست ریاست جمهوری مسعود پزشکیان

این گزارش، پژوهشی درباره وضعیت شاخص‌های آزادی مطبوعات در...

گزارش ماه سپتامبر ۲۰۲۴؛ حکومت نظامی در مطبوعات

سپتامبر ۲۰۲۴ (۱۱شهریور۱۴۰۳- ۹مهر۱۴۰۳)، ماهی دشوار برای روزنامه‌نگاران و...

ژانویه ۲۰۲۵؛ گزارش ماهانه سرکوب رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران

در اولین ماه از سال ۲۰۲۵ میلادی (۱۲دی۱۴۰۳ – ۱۲بهمن۱۴۰۳) کماکان سرکوب آزادی بیان و اختلال سازمان‌یافته در اطلاع‌رسانی آزاد در ایران بی‌وقفه ادامه پیدا کرد. روزنامه‌نگاران و رسانه‌های ایرانی در ماه ژانویه۲۰۲۵، احضار به نهادهای قضایی، تهدید توسط نهادهای امنیتی، بازداشت موقت، تشکیل پرونده قضایی و صادرشدن احکام سنگین زندان را تجربه کردند.

بر پایه پرونده‌های مستندشده توسط پژوهشگران سازمان دفاع از جریان آزاد اطلاعات (DeFFI)، در ماه ژانویه، دست‌کم ۱۹ روزنامه‌نگار و رسانه مورد پیگرد قضایی و امنیتی قرار گرفتند. تنها در یک ماه دست‌کم ۱۰ پرونده جدید قضایی علیه روزنامه‌نگاران تشکیل شد، یک خبرنگار بازداشت موقت را تجربه کرد، نهادهای قضایی و امنیتی دست‌کم در ۲۰ مورد حقوق قانونی روزنامه‌نگارانی که مورد پیگرد قرار گرفته بودند را نقض کردند و صدور احکام زندان علیه روزنامه‌نگاران نسبت به مدت مشابه سال قبل سه برابر افزایش یافت.

سال ۲۰۲۵ میلادی با تداوم حبس دست‌کم ۹ روزنامه‌نگار در زندان‌های ایران آغاز شد. نسرین حسنی در زندان بجنورد، ژینا مدرس گرجی در زندان سنندج، شیرین سعیدی، ویدا ربانی، سعیده شفیعی، روح‌الله نخعی، مصطفی نعمتی، رضا ولی‌زاده و چچیلیا سالا، روزنامه‌نگار ایتالیایی در زندان تهران، وارد سال جدید شدند. تعداد روزنامه‌نگاران زندانی در آغاز سال ۲۰۲۵ نسبت به تاریخ مشابه در سال ۲۰۲۴ سه تن افزایش یافت. در ابتدای سال ۲۰۲۴ شش روزنامه‌نگار در زندان‌های ایران محبوس بودند.

روز ۷ژانویه این سال نیز با بازداشت مهرداد آلادین، مستندساز و خبرنگار پایگاه خبری دیده‌بان ایران، شمار روزنامه‌نگاران زندانی در ایران به ۱۰ تن رسید. مهرداد آلادین پس از تحمل ۱۲ روز بازداشت موقت، با تودیع قرار وثیقه از زندان اوین آزاد شد. در پایان ماه ژانویه ۲۰۲۵، کماکان دست‌کم هشت روزنامه‌نگار در زندان‌های ایران محبوس بودند.

در آخرین روزهای سال ۲۰۲۴ میلادی، نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران چچیلیا سالا، روزنامه‌نگار ایتالیایی، که با ویزای خبرنگاری به این کشور سفر کرده بود را بازداشت کردند. خانم سالا پس از بازداشت به سلول انفرادی بند ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد، از دسترسی به حداقل امکانات زیست انسانی محروم ماند و ملاقات و ارتباط تلفنی این روزنامه‌نگار با نزدیکان‌اش محدود شد.

جمهوری اسلامی ایران در شرایطی چچیلیا سالا را بازداشت کرد که تنها سه‌ روز پیش از آن یک شهروند ایرانی به نام محمد عابدینی نجف‌آبادی به اتهام «تامین قطعات الکترونیکی برای ساخت سلاح‌های مرگبار مانند پهپادهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» و «حمایت مالی از تروریسم» در فرودگاه میلان بازداشت شده بود. همزمانی این بازداشت‌ها بار دیگر گمانه‌زنی‌ها درباره تلاش جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از بازداشت‌های خودسرانه اتباع خارجی، با هدف مبادله با شهروندان خود در خارج از این کشور را افزایش داد.

چچیلیا سالا پس از سه هفته بازداشت در ایران به کشورش، ایتالیا، بازگشت. تنها پنج روز پس از آزادی خانم سالا، ایتالیا در اقدامی واکنش‌برانگیز محمد عابدینی نجف‌آبادی را آزاد کرد و او را به ایران بازگرداند.

همزمانی موج بازداشت و احضار فعالان مدنی و روزنامه‌نگاران در ایران

همزمان با آغاز سال ۲۰۲۵، حکومت جمهوری اسلامی ایران، موج گسترده‌ای از سرکوب فعالان مدنی و شهروندان ایرانی -به‌ویژه اقلیت‌های اتنیکی- را در سراسر کشور آغاز کرد. در مدتی کوتاه صدها شهروند بلوچ، عرب، تُرک آذربایجانی و کُرد بازداشت شدند، صدها تن دیگر به نهادهای قضایی و امنیتی احضار شدند و صدور احکام سنگین زندان علیه فعالان مدنی افزایش یافت.

همزمان با موج سرکوب شهروندان و فعالان مدنی، دور جدیدی از برخوردهای قضایی و امنیتی با روزنامه‌نگاران ایرانی نیز آغاز شد. تنها طی یک هفته نهادهای قضایی و امنیتی با تفتیش خانه، توقیف لوازم شخصی، احضار و تهدید، دست‌کم پنج روزنامه‌نگار را مورد پیگرد قرار دادند.

عالیه مطلب‌زاده به دادسرای ناحیه ۳۳ تهران (اوین) احضار شد، اطلاعات سپاه تهران پس از احضار مریم شکرانی به این نهاد، این روزنامه‌نگار حوزه اقتصاد را به «سیاه‌نمایی» متهم و تهدید به «برخورد» کرد، ضابطین قضایی با ورود به خانه پژمان موسوی، اقدام به تفتیش خانه و ضبط تلفن همراه این روزنامه‌نگار ساکن تهران کردند، ماموران وزارت اطلاعات خانه ژیلا بنی‌یعقوب، دیگر روزنامه‌نگار ساکن تهران را تفتیش و لوازم شخصی او و همسرش -از جمله گوشی تلفن همراه و لپ‌تاب- را ضبط کردند و امید فراغت، روزنامه‌نگار ساکن استان البرز به دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۳۳ تهران (اوین) احضار و علیه او پرونده قضایی تشکیل شد.

دور جدید سرکوب روزنامه‌نگاران ایرانی تا پایان ماه ژانویه ادامه پیدا کرد. همزمانی سرکوب گسترده فعالان مدنی و شهروندان در مناطق مختلف ایران با آغاز دور جدید برخوردهای قضایی و امنیتی با روزنامه‌نگاران، ناشی نگرانی حکومت جمهوری اسلامی ایران از آغاز دور جدید اعتراضاتی مردمی بود. با افزایش نارضایتی شهروندان از شرایط اقتصادی نابسامان در ایران، نهادهای قضایی و امنیتی با «سرکوب پیشگیرانه روزنامه‌نگاران» تلاش کردند در انجام وظایف حرفه‌ای آنها اختلال ایجاد کنند، مانع از دسترسی شهروندان به اخبار موثق و به‌هنگام شوند و اثرگذاری روزنامه‌نگاران بر افکار عمومی را کاهش دهند.

تداوم صدور احکام فراقانونی علیه روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها

بر پایه پرونده‌های مستندشده توسط سازمان دفاع از جریان آزاد اطلاعات، در اولین ماه از سال ۲۰۲۵، دادگاه‌های سیاسی و مطبوعاتی و یا قضات دستگاه قضایی دست‌کم در پنج پرونده اقدام به صدور قرار مجرمیت علیه روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها و یا حکم زندان علیه آنها کردند.

تنها در یک ماه، دست‌کم ۱۰ پرونده قضایی علیه روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها تشکیل شد، دادگاه‌های مطبوعاتی دست‌کم در دو پرونده اقدام به صدور قرار مجرمیت کردند و دست‌کم سه روزنامه‌نگار -با اعمال ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی و احتساب آخرین حکم صادرشده در هر پرونده- مجموعا به ۱۲ سال زندان و مجازات‌های تکمیلی محکوم شدند.

در ماه ژانویه، دادگاه انقلاب کرج، اژدر پیری را به یک سال زندان و دو سال منع از فعالیت در فضای مجازی محکوم کرد، رضا ولی‌زاده در دادگاه تجدید نظر به ۱۰ سال زندان، دو سال منع از اقامت در استان تهران و استان‌های همجوار، دو سال منع از خروج از کشور و دو سال ممنوعیت عضویت در گروه‌های سیاسی و اجتماعی محکوم شد و دادگاه انقلاب اصفهان، حسین یزدی را به یک سال زندان و دو سال منع از خروج از کشور، دو سال ممنوعیت از فعالیت در فضای مجازی، دو سال محرومیت از حقوق اجتماعی مندرج در ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی و ضبط تلفن همراه محکوم کرد.

«نشر اکاذیب با هدف تشویش اذهان عمومی» پرتکرارترین اتهام منتسب‌شده به روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها در اولین ماه از سال ۲۰۲۵ میلادی بود؛ اتهامی که در سال گذشته میلادی نیز بیش از هر اتهام دیگری در پرونده‌های مطبوعاتی تکرار شده بود. «نشر اکاذیب با هدف تشویش اذهان عمومی» با پنج بار و «تبلیغ علیه نظام» با چهار بار، پرتکرارترین اتهامات در پرونده‌های مطبوعاتی بودند.

در ماه ژانویه ۲۰۲۵، نهادهای قضایی و امنیتی دست‌کم در ۲۰ مورد حقوق قانونی روزنامه‌نگاران و رسانه‌هایی که مورد پیگرد قرار گرفته بودند را نقض کردند.

تنها در یک ماه، تهدید و آزار روزنامه‌نگاران توسط نیروهای امنیتی، برگزاری دادگاه غیر علنی و برگزاری دادگاه بدون حضور هیات منصفه، هر کدام با سه بار، پرتکرارترین تخلف ثبت شده توسط دفاع از جریان آزاد اطلاعات در پرونده نهادهای قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران بود.

با آغاز سال ۲۰۲۵ میلادی، نقض حقوق رضا ولی‌زاده، روزنامه‌نگار ایرانی-آمریکایی ادامه پیدا کرد. در پرونده رضا ولی‌زاده، موارد متعددی از نقض حقوق این روزنامه‌نگار ثبت شد. او مدت‌ها پس از بازداشت از دسترسی به وکیل محروم بود، در دوران تحقیقات مقدماتی -که ماه‌ها به طول انجامید- از ملاقات و یا تماس تلفنی با خانواده‌اش منع شد، طی این مدت، حبس در سلول انفرادی را تجربه کرد، طولانی شدن حبس در سلول انفرادی و وادار شدن به انجام مصاحبه تلویزیونی از مصادیق اعمال شکنجه روانی بود، دادگاه بدون رعایت قواعد دادرسی عادلانه، در نبود هیات منصفه و به‌شکل غیر علنی اقدام به صدور ۱۰ سال زندان علیه او کرد و در دوران بازداشت موقت در شرایط غیر انسانی نگه داشته شد.

شرایط مشابهی نیز به چچیلیا سالا، روزنامه‌نگار ایتالیایی، تحمیل شد. چچیلیا سالا پس از بازداشت به یکی از سلول‌های انفرادی زندان اوین منتقل شد، از دسترسی به حداقل امکانات زیست انسانی محروم ماند، در سرمای زمستان، در سلول انفرادی، روی زمین و تنها با در اختیار داشتن دو پتو نگهداری شد، ماموران عینک‌اش را از او گرفتند، کتاب‌ها و لوازم بهداشتی ارسال‌شده توسط سفارت ایتالیا در تهران در اختیار این روزنامه‌نگار قرار نگرفت و ماموران ارتباط خانم سالا با نزدیکان‌اش را محدود کردند.

برای دسترسی برای جزئیات کامل این گزارش که در ۲۳ صفحه تنظیم شده است، به فایل پی‌دی‌اف مراجعه کنید.